การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพ หมายถึง กระบวนการกำหนดแนวทางในการดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพอย่างเป็นระบบและรอบคอบ เพื่อให้การวิจัยบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพมีขั้นตอนหลัก ดังนี้
1. การกำหนดปัญหาการวิจัย
ขั้นตอนแรกคือการระบุปัญหาหรือประเด็นที่ต้องการศึกษา โดยปัญหาการวิจัยเชิงคุณภาพมักมีลักษณะเป็นคำถามปลายเปิดที่ไม่สามารถตอบได้แน่ชัดด้วยข้อมูลเชิงปริมาณ
2. การกำหนดวัตถุประสงค์การวิจัย
วัตถุประสงค์การวิจัยเชิงคุณภาพมักมุ่งเน้นไปที่การเข้าใจหรืออธิบายปรากฏการณ์ภายใต้การศึกษาอย่างลึกซึ้ง
3. การทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง
การทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องจะช่วยให้นักวิจัยเข้าใจบริบทของปัญหาการวิจัยและแนวทางการวิจัยที่เป็นไปได้ ตัวอย่างเช่น นักวิจัยอาจศึกษางานวิจัยที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับการศึกษานักเรียนไทยในโรงเรียนนานาชาติหรือการศึกษาเกี่ยวกับความหมายของความสุข
4. การเลือกกรอบแนวคิด
กรอบแนวคิดเป็นเครื่องมือช่วยนักวิจัยในการกำหนดทิศทางการวิจัยและวิเคราะห์ข้อมูล กรอบแนวคิดเชิงคุณภาพมักเป็นกรอบแนวคิดแบบอุปนัยที่พัฒนาขึ้นจากการทบทวนวรรณกรรมและข้อมูลเชิงคุณภาพที่รวบรวมมาในช่วงต้นของการวิจัย ตัวอย่างเช่น นักวิจัยอาจพัฒนากรอบแนวคิดที่อธิบายประสบการณ์ของนักเรียนไทยในโรงเรียนนานาชาติจากข้อมูลการสัมภาษณ์นักเรียน ผู้ปกครอง และครู
5. การเลือกวิธีดำเนินการวิจัย
วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพมีหลายวิธี เช่น การสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกต การมีส่วนร่วม การวิจัยชาติพันธุ์วรรณนา เป็นต้น นักวิจัยควรเลือกวิธีการวิจัยที่เหมาะสมกับปัญหาการวิจัยและกรอบแนวคิดที่กำหนดไว้
6. การเลือกกลุ่มตัวอย่าง
กลุ่มตัวอย่างในการวิจัยเชิงคุณภาพมักเป็นกลุ่มตัวอย่างขนาดเล็กที่คัดเลือกตามความเชี่ยวชาญหรือประสบการณ์เกี่ยวกับปรากฏการณ์ภายใต้การศึกษา
7. การเก็บรวบรวมข้อมูล
การเก็บรวบรวมข้อมูลเชิงคุณภาพมักทำโดยนักวิจัยเอง เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ บันทึกการสัมภาษณ์ บันทึกการสังเกต บันทึกการมีส่วนร่วม เป็นต้น
8. การวิเคราะห์ข้อมูล
การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพมักทำโดยนักวิจัยเอง กระบวนการวิเคราะห์ข้อมูลอาจรวมถึงการถอดความข้อมูล การสรุปข้อมูล การระบุรูปแบบและแนวโน้มในข้อมูล และการตีความข้อมูล
9. การเขียนรายงานการวิจัย
การเขียนรายงานการวิจัยเชิงคุณภาพควรนำเสนอข้อมูลเชิงคุณภาพอย่างเป็นระบบและรัดกุม เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจปัญหาการวิจัย วัตถุประสงค์การวิจัย วิธีดำเนินการวิจัย ข้อมูลเชิงคุณภาพ และการวิเคราะห์ข้อมูล
การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพเป็นกระบวนการสำคัญในการวิจัยเชิงคุณภาพ เนื่องจากจะช่วยให้การวิจัยบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล นอกจากนี้ การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพยังช่วยให้นักวิจัยสามารถตรวจสอบความน่าเชื่อถือและความเป็นธรรมของการวิจัยได้อีกด้วย
ต่อไปนี้เป็นประเด็นสำคัญที่ต้องพิจารณาในการออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพ
- ความยืดหยุ่น การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพควรมีความยืดหยุ่นเพียงพอเพื่อให้นักวิจัยสามารถปรับเปลี่ยนแนวทางการวิจัยได้ตามสถานการณ์จริง
- ความลึกซึ้ง การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพควรมุ่งเน้นไปที่การเข้าใจปรากฏการณ์ภายใต้การศึกษาอย่างลึกซึ้ง
- ความเป็นธรรม การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพควรคำนึงถึงความเป็นไปได้ที่จะเกิดอคติในการวิจัย
นักวิจัยควรพิจารณาประเด็นสำคัญเหล่านี้อย่างรอบคอบเพื่อให้การออกแบบระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล
